top of page

Ekran Süresi Nedir? Ekran Süresi Kısıtlama Uygulaması Nasıl Kullanılabilir?

Yazarın fotoğrafı: Aylin EvrankayaAylin Evrankaya

Dijital dünya, günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Ancak özellikle çocuklar için ekran sürelerinin kontrolsüz bir şekilde artması, hem fiziksel hem de zihinsel sağlıkları üzerinde çeşitli riskleri beraberinde getiriyor. Bu yazıda, ekran sürelerinin çocuk gelişimi üzerindeki etkilerini bilimsel bir bakışa dayandırarak inceleyecek ve "ekran süresi kısıtlama uygulaması" gibi çözüm yollarının faydalarını tartışacağız. Ayrıca, ekran süresi ile ilgili problemler yaşayan aileler için "Tuzla çocuk psikolog" ve "Tuzla çocuk terapisi" gibi Tuzla Gelişim'in sağladığı profesyonel destek seçeneklerinden bahsedeceğiz.

Ekran Süreleri ve Çocuk Gelişimi

Son yıllarda, çocukların ekran başında geçirdiği sürelerde ciddi bir artış oldu. Telefon, tablet, bilgisayar ve televizyon gibi cihazlar, hem eğlence hem de eğitim amacıyla yaygın bir şekilde kullanılıyor. Ancak Amerikan Pediatri Derneği (AAP) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), özellikle okul öncesi dönemdeki çocukların ekran sürelerinin sınırlandırılması gerektiğine dikkat çekiyor. Bu öneriler, çocukların hem fiziksel aktivitelere hem de sosyal etkileşimlere daha fazla zaman ayırmasını teşvik etmeyi amaçlıyor. Peki süresiz ekran kullanımı gelişimi nasıl etkileyebiliyor?

  1. Bilişsel Gelişim: Ekran başında aşırı vakit geçirmek, çocukların beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Özellikle erken yaşta, dil gelişimi ve problem çözme becerileri gibi kritik bölgelerin gelişiminde yüz yüze etkileşimin çok büyük bir rolü vardır. Araştırmalar, 2 yaşından önce pasif olarak çocuğun ekran ile uzun süre vakit geçirmesinin gerekli çevresel uyarımı sağlayamayacağından dolayı çocuklarda dil gecikmesi ve dikkat sorunları riskini arttırabildiğini ortaya koyuyor.

  2. Sosyal Beceriler: Çocuklar, sosyal becerileri çoğunlukla başka insanlarla etkileşim içerisindeyken ve gerekli sosyal uyaranlara maruz kalarak geliştirir. Ekran süreleri kontrol edilmediğinde, çocuklar yüz yüze etkileşimlerden uzaklaşabilir ve kendilerini ifade etme ve empati gibi sosyal becerileri daha yavaş gelişebilir. Özellikle grup oyunları ve akran etkileşimleri, çocukların sosyal ve duygusal becerilerini geliştirmede işlevseldir.

  3. Fiziksel Sağlık: Ekran başında uzun süre oturmak, fiziksel aktivite eksikliğine yol açabilir. Ek olarak, ekranlardan yayılan mavi ışık, uyku düzenini bozar ve çocukların yeterli dinlenme süresi almasını engelleyebilir. Mavi ışık, melatonin hormonunun (uyku hormonu olarak da bilinir) salgılanmasını baskılayarak uykuya dalma süresini uzatır ve uyku kalitesini düşürür. Bu durum, hafıza, öğrenme kapasitesi ve dikkat becerileri üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Uyku eksikliği, hem zihinsel hem de fiziksel sağlığı etkileyerek gün içinde yorgunluk, dikkat dağınıklığı ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir. Bu olumsuz etkileri en aza indirmek için, uyku saatlerinden en az iki saat önce dijital ekran kullanımını sonlandırmak ve mavi ışık filtreleri gibi koruyucu önlemler almak önemlidir.

Ekran Süreleri ve Ruh Sağlığı

Ekran kullanımının ruh sağlığı üzerindeki etkisi, son yıllarda bilimsel araştırmaların odağı haline gelmiştir. Aşırı ekran maruziyetinin çocuklarda anksiyete, depresyon ve dikkat eksikliği üzerindeki etkileri hakkında yapılan bilimsel araştırmalar, bu tür sorunların gelişimine katkıda bulunabileceğini göstermektedir. İşte bazı önemli bulgular:

  • JAMA Pediatrics'te yayımlanan 2020 tarihli çalışmada, 9-11 yaş arası çocuklar incelenmiştir. Çalışma, günde 2 saatten fazla ekran süresine maruz kalan çocukların daha yüksek anksiyete ve depresyon belirtileri gösterme olasılığının arttığını ortaya koymuştur. Özellikle sosyal medya ve video oyunlarının aşırı kullanımının, ruh sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri vurgulanmıştır.

  • The Lancet Child & Adolescent Health dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, 14-17 yaş arası ergenler incelenmiştir. Çalışmada, günde 3 saatten fazla sosyal medya kullanan ergenlerin depresyon ve düşük özsaygı riskinin önemli ölçüde arttığı bulunmuştur. Özellikle, genç kızlarda olumsuz etkilerin daha belirgin olduğu ve sosyal medya kullanımının uyku düzenini bozarak ve siber zorbalığa maruziyeti artırarak ruh sağlığına zarar verebileceği vurgulanmıştır.

  • 2018 yılında JAMA dergisinde yayımlanan çalışmada, 15-16 yaş arası ergenler incelenmiştir. Araştırma, günde 3 saatten fazla ekran süresi olan ergenlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomlarının %40 oranında arttığını göstermiştir.

    Belirlenen DEHB semptomları şunlardır:

    • Dikkat eksikliği: Görevleri tamamlama zorluğu, odaklanma süresinde kısalma

    • Hiperaktivite: Aşırı hareketlilik, huzursuzluk, oturduğu yerde uzun süre kalamama

    • Dürtüsellik: Düşünmeden hareket etme, sabırsızlık, sırasını beklemekte zorlanma

  • Dijital içeriklerin sık ve yoğun şekilde tüketilmesi, beyinde hızlı ve yoğun dopamin salınımına neden olarak ödül sistemini aşırı uyarır. Bu durum, çocukların ve ergenlerin gerçek dünyadaki daha az uyarıcı olan etkinliklerden (kitap okuma, doğa yürüyüşleri, yüz yüze sosyal etkileşimler) daha az keyif almasına yol açabilir. Nature Communications dergisinde yayımlanan bir araştırma, ekran temelli aktivitelerin sürekli olarak anlık tatmin sağlayarak düşük özdenetim ve artan bağımlılık riski ile ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Uzun vadede, dopamin reseptörlerinin duyarsızlaşması, daha fazla ekran süresi ihtiyacı doğurarak kısır bir döngü yaratabilir ve çocukları teknoloji bağımlılığı riskine sokabilir.

  • Çocuklar, sosyal medyada veya dijital oyunlarda karşılaştıkları yoğun uyarıcılar nedeniyle aşırı duygusal yüklenme yaşayabilir. Hızlı tempolu, rekabetçi ve ödül odaklı oyunlar, kazanma/kaybetme mekanizmaları ve sürekli bildirimler, stres hormonu kortizolün yükselmesine neden olabilir. Psychoneuroendocrinology dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, dijital oyunlar ve sosyal medya etkileşimleri, çocuklarda sempatik sinir sistemini aşırı uyararak stres tepkisini artırabilir. Sürekli bir uyarılma hali, çocukları daha hassas, kaygılı ve dürtüsel hale getirebilir. Özellikle rekabetçi çok oyunculu oyunlar, öfke patlamalarına, ruh hali dalgalanmalarına ve uyku bozukluklarına yol açabilir. Uzun vadede, bu durum beynin stres yönetimiyle ilgili bölgelerini olumsuz etkileyerek çocukların duygusal düzenleme becerilerini zayıflatabilir ve kaygı bozukluklarına zemin hazırlayabilir.

  • Sosyal medya, çocuklarda gerçekçi olmayan güzellik ve başarı algıları oluşturarak kendilik algısında bozulmaya ve özsaygı kaybına yol açabilir. Filtrelenmiş ve düzenlenmiş içerikler, çocukların kendi görünümlerini ve yeteneklerini yetersiz hissetmelerine neden olabilir. Beğeni, yorum ve takipçi sayısına dayalı onay mekanizması, özdeğerin dış faktörlere bağımlı hale gelmesine sebep olabilir. The Journal of Adolescence'da yayımlanan bir çalışma, sosyal medyanın sosyal karşılaştırma eğilimini artırarak mükemmeliyetçilik baskısını yükselttiğini ve bu durumun kaygı bozukluğu ve depresyon riskini artırabileceğini göstermektedir. Ayrıca, dijital dünyada popülerlik kazanma çabası, çocukların gerçek benlikleri ile dijital kimlikleri arasında kopukluk yaşamasına, dolayısıyla kimlik gelişiminde sorunlar ve psikolojik kırılganlık oluşmasına neden olabilir.

Ekran Süresini Nasıl Sınırlandırabiliriz?

Ekran sürelerinin çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için ebeveynlerin bilinçli hareket etmesi önemlidir. Bunun için "ekran süresi kısıtlama uygulaması" gibi teknolojik yardımcılardan faydalanabilirsiniz. Bu uygulamalar, günlük ekran kullanım sınırları koyarak çocukların dijital dünyada geçirdiği süreyi kontrol etmenize yardımcı olur. Çocukların ekran başında geçirdiği süreyi yönetmek için şu adımlar izlenebilir:

  1. Net Kurallar Belirleyin: Ekran kullanımına ilişkin açık ve kesin sınırlar koyun. Örneğin, yemek zamanlarında veya yatmadan önce ekran kullanımına izin vermemek gibi. Gençler de ise ortak çözüm önerileri keşfetmeye çalışın. Örneğin, hem onun eğlence ihtiyacını hem sizin dengeli kullanım ihtiyacınızı karşılayacak sınırları birlikte keşfedin.

  2. Alternatif Aktiviteler Sunun: Çocukların ekran yerine vakit geçirebileceği fiziksel ve zihinsel aktiviteler organize edin. Spor, sanat etkinlikleri veya kitap okumak gibi etkinlikler, ekran bağımlılığını azaltabilir.

  3. Ebeveyn Kontrol Araçları Kullanmaktan Çekinmeyin: Birçok cihaz, ebeveynlere ekran sürelerini kontrol edebilme seçeneği sunar. Bu ayarları kullanarak çocukların maruz kaldığı içeriği ve ekran sürelerini izleyebilirsiniz.

  4. Model Olun: Çocukların davranışlarında ebeveynlerinin etkisi çok büyüktür. Kendi ekran kullanımınızı sınırlayarak çocuklara iyi bir örnek olabilirsiniz.

Tuzla Çocuk Psikolog ve Tuzla Çocuk Terapisi ile Destek

Bazı aileler için ekran sürelerini sınırlamak, beklenenden daha zor olabilir. Bu durumda profesyonel yardım almak çok faydalı olabilir. "Tuzla çocuk psikolog" ve "Tuzla çocuk terapisi" hizmetleri, ailelere bu konuda uzman bir rehberlik sunar. Çocuk psikologları, ekran sürelerinin çocukların ruhsal gelişimi üzerindeki etkilerini analiz eder ve bireysel çözümler geliştirir.

Ayrıca, çocuk terapisi, ekran bağımlılığı gibi spesifik problemleri hedef alarak daha derinlemesine bir destek sunar. Örneğin, oyun terapisi veya bilişsel davranış terapisi gibi teknikler, çocukların teknolojiyle sağlıklı bir ilişki kurmasına yardımcı olabilir.

Tuzla Gelişim bu konuda da sizlerin yanında!

Ekran sürelerinin çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimi üzerindeki etkisi göz ardı edilemez. Bilimsel araştırmalar, kontrolsüz ekran kullanımının birçok risk taşıdığını ortaya koymuştur. Bu nedenle, ekran sürelerini sınırlandırmak ve alternatif aktiviteleri teşvik etmek çok önemlidir.

Eğer çocukların ekran kullanımı nedeniyle sorun yaşıyorsanız, "ekran süresi kısıtlama uygulaması" gibi teknolojik çözümleri kullanabilir ve "Tuzla çocuk psikolog" ya da "Tuzla çocuk terapisi" gibi uzmanlardan destek alabilirsiniz. Bu adımlar, çocuğunuzun daha dengeli ve sağlıklı bir ekran kullanımı ile gelişim süreci yaşamasına katkı sağlayacaktır.


1 görüntüleme0 yorum

Son Yazılar

Hepsini Gör

Comments


bottom of page